W jaki sposób oszacować wartość zachowku i ile to ostatecznie wyniesie? Z pozoru odpowiedź na to zapytanie może wydawać się nieskomplikowana, skoro istnieje tylko kilka regulacji dotyczących ustalania wartości zachowku. Jednak jak to zwykle bywa w prawie, te nieliczne regulacje określają cały złożony proces. Aby dokładnie wyliczyć wartość przysługującego zachowku, konieczne jest wykonanie kilku skomplikowanych kroków. Każdy z nich omawiamy dokładnie w naszym artykule.
Krok pierwszy: Aby ustalić wartość zachowku, najpierw zbadaj zasady dziedziczenia ustawowego
Miejsce początkowe, zarówno dla ustalenia wartości zachowku, jak i określenia, kto ma prawo do jego otrzymania, to ustalenie, jak przebiegałoby dziedziczenie na podstawie ustawy, tzn. bez testamentu.
Co istotne, ten krok powinieneś zrealizować, niezależnie od tego, czy osoba zmarła sporządziła testament, czy zaniedbała to zrobić. Nawet jeśli spadkobierców określa testament, zrozumienie zasad dziedziczenia ustawowego i t Znaczenie mają czynniki, na podstawie których oblicza się należne prawo do zachowku.
Ustawowe prawo do dziedziczenia klasyfikuje spadkobierców zgodnie z grupami dziedziczenia. Inicjalnie, dziedziczyć może jedynie grupa pierwsza. Jeżeli jednak to nie jest możliwe, spadek przechodzi do grupy drugiej i tak dalej. Osoby uprawnione do zachowku, jednakże, występują tylko w I i II grupach. To te grupy będą punktem odniesienia dla określenia wielkości zachowku.
Jak wygląda proces dziedziczenia w grupie pierwszej?
Dziedziczenie w grupie pierwszej następuje pod warunkiem, że zmarły ma zstępnych (dzieci, wnuki itp.), którzy mają chęć i możliwość dziedziczenia.
Pierwszeństwo dziedziczenia przypada małżonkowi lub małżonce zmarłego oraz jego najbliższym zstępnym, czyli dzieciom. Jeżeli jednak dziecko nie jest zdolne lub nie chce dziedziczyć, jego cześć przechodzi na jego potomstwo (wnuki testatora). To oznacza, że w wielu sytuacjach wnuki zmarłego nie otrzymają w ogóle spadku.
Zwykle, udział… Fragment ten powinien być przekształcony następująco:
Udziały spadkowe dziedziców są identyczne, z dodatkiem, że partner zmarłego powinien uzyskać przynajmniej 1/4 całości dziedzictwa. Jeżeli istnieje czwórka bądź więcej dzieci, to partner zmarłego otrzymuje 1/4 spadku, natomiast reszta – 3/4 – zostaje równo podzielona pomiędzy dzieci.
Jak wygląda proces dziedziczenia w drugiej grupie spadkowej?
Kiedy zmarły nie posiada potomków, bądź potomkowie nie są zdolni lub nie chcą dziedziczyć (zostały rozważone opcje wydziedziczenia, uznania za niegodnych do dziedziczenia, odmowy przyjęcia spadku, zgonu albo rezygnacji z dziedziczenia), spadek jest dzielony pomiędzy parę zmarłego i jego rodziców. Partner zmarłego dostaje połowę dziedzictwa, natomiast rodzice – po 1/4. Jeżeli którykolwiek z rodziców nie żyje lub nie jest zdolny do dziedziczenia, jego udział przejmują jego dzieci – rodzeństwo zmarłego.
Sprawdź, czy konkretna osoba miałaby prawo do dziedziczenia z mocy ustawy oraz jaki byłby jej udział w spadku
Do zachowku mają prawo małżonek, potomkowie oraz rodzice spadkodawcy, lecz tylko w przypadku gdy dziedziczycie na podstawie ustawy. Stąd, jeżeli na przykład. Jeśli zamierzasz uzyskać zachowek po swoim zmarłym potomku, powinieneś ustalić, czy spadek zgodnie z ustawą przepadłby dla II grupy dziedziczących. W sytuacji, gdy żyją dzieci lub wnuki zmarłego, dziedziczenie odbywa się w ramach grupy I. W takim przypadku, spadek nie zostanie przyznany Tobie, co oznacza, że nie masz prawa do zachowku.
Drugim istotnym elementem jest ustalenie, jakie jest Twoje prawo do udziału w spadku. Na tym etapie, nie masz jeszcze szczegółowych kwot, tylko wartość procentową.
Na przykład: Zmarły posiadał małżonkę i dwie pociechy. Zgodnie z zasadami ustawowymi, to właśnie te 3 osoby powinny dziedziczyć spadek w równych udziałach. Stwierdza to, że prawo do zachowku przysługuje żonie i dzieciom zmarłego, lecz nie jego wnukom i rodzicom, ponieważ nie dziedziczyliby w tej sytuacji na podstawie reguł ustawowych. Wiadomo również, że spadek jest dzielony na równe udziały. Udział spadkowy małżonki i każdego z dziecka wynosi zatem 1/3.
Krok 2.: Określenie substratu zachowku – powinieneś rozważyć znacznie więcej kwestii niż tylko spadek i darowizny
Jeżeli Już znamy procentowy udział w spadku, więc możemy teraz wyliczyć konkretną sumę zachowku, inaczej mówiąc – jego bazę obliczeniową.
Elementy składające się na bazę obliczeniową zachowku to:
– efektywna wartość spadku, co oznacza wartość majątku spadkowego po odliczeniu potencjalnych długów pozostawionych przez zmarłego;
– darowizny udzielone przez spadkodawcę. Nie wszystkie mają znaczenie w kontekście zachowku, ale większość tak. Szczegółowe informacje na ten temat znajdują się w osobnym artykule na temat związku pomiędzy darowizną a zachowkiem;
– zapisy windykacyjne – jeśli zostały ustanowione przez spadkodawcę w testamencie. Stanowią one rzadko stosowane rozwiązanie, a wielu ludzi nie wie nawet, co oznacza zapis windykacyjny;
– kapitał założycielski fundacji rodzinnej ustanowionej przez spadkodawcę w testamencie. To nowe rozwiązanie w polskim prawie spadkowym, z którego na razie niewiele osób skorzystało;
– mienie powstałe wskutek likwidacji fundacji rodzinnej. Jest to także nowy element prawnych regulacji. Załóżmy, że w większości okoliczności, jeżeli fundacja nie powstała, pokazuje to, że najprawdopodobniej nie była planowana.
Przytoczę przykład: Następca legalny miał do dyspozycji majątek wynoszący 500 000 złotych, przy długach wynoszących 50 000 złotych. Dodatkowo, przekazał w formie darowizny swojej córce działkę budowlaną wartości teraźniejszej 600 000 złotych. Nie zdecydował się na ustanowienie żadnych zapisów windykacyjnych czy fundacji rodziny.
W tego typu okolicznościach, sumując czynną wartość spadku, jesteśmy w stanie zauważyć, iż wynosi ona 450 000 złotych (wartość majątku minus długi) plus wartość darowizny wynosząca 600 000 złotych. Łączna wartość wynosi zatem 1 050 000 złotych.
Nawet jeżeli w tym wypadku wydaje się, że obliczenie składowej zachowku jest banalnie proste, w rzeczywistości proces ten bywa bardzo skomplikowany. Trzeba pamiętać, że realia rodzinne zazwyczaj są o wiele bardziej skomplikowane. Dodatkowo, sprawę komplikuje również kwestia ustalania wartości darowizn, szczególnie z uwzględnieniem ich wartości w czasie ich przekazania, lecz również ceny w chwili ustalania zachowku.
Określenie parametrów, które muszą być uwzględnione podczas obliczania składowej zachowku i ich wartości, może się okazać wyzwaniem. Zrozumienie kwestii prawnych, zwłaszcza w dziedzinie prawa spadkowego, jest wyjątkowo skomplikowane dla osób nieposiadających doświadczenia czy edukacji prawniczej. Błędy w tym obszarze są na porządku dziennym. Dlatego warto zwrócić się o poradę do specjalisty, jeśli chodzi o ustalenie wysokości zachowku, jaki Ci przysługuje lub jaki powinieneś wypłacić.
Etap 3.: Pomnoż ustalone prawo z ustawy przez bazę zachowku
W kolejnym kroku, bazę zachowku powinniśmy przemnożyć przez udział, na który uprawniony mogłby liczyć według ustawy. W ten sposób otrzymamy konkretny wynik wyrażony kwotą pieniężną. Przykładowo, jeśli Twój udział to 1/3, a baza zachowku to 900 000 zł, Twoja część wyniesie 300 000 zł.
Etap 4.: Określ sumę zachowku
Powiększona wartość bazy przez odpowiedni ułamek, to jednak nie jest jeszcze kwota ifinalnego zachowku. Ta wartość musi zostać przemnożona przez odpowiednie 1/2 lub 2/3.
- Ułamek 1/2 stosuje się w przypadku większości osób uprawnionych do zachowku.
- Ułamek 2/3, czyli wyższy, jest stosowany w odniesieniu do Dotyczy to osób, które mają prawo do zachowku, są niepełnoletnie lub nie mogą wykonywać stałej pracy.
Wizualizacja: Przyjmijmy, że w trzecim kroku twoje obliczenia wyniosły 300 000 zł. Jesteś dorosłą, pracującą osobą, więc obliczając zachowek pomnożysz tę sumę przez 1/2. To sugeruje, że jesteś w stanie domagać się zachowku w wysokości 150 000 zł. Wielce prawdopodobne, choć pozostaje jeszcze piąty krok.
Piąty Krok: Czy jesteś pewien, że otrzymasz zachowek?
Fakt, że spadkodawca przekazał cały swój majątek innym poprzez testament, nie oznacza, że masz recht na zachowek. Z drugiej strony, nawet jeśli nie istnieje testament i odziedziczyłeś część majątku, nadal możesz mieć prawo do zachowku.
Kluczowe jest, czy ustalona suma została przekazana tobie z majątku zmarłego – nie musi to być koniecznie w formie spadku. Idealnie, to mógłby być zapis windykacyjny lub darowizna. Na tym etapie więc, musisz jeszcze porównać. To, co otrzymałeś od majątku zmarłej osoby jako obliczony zachowek, ma zasadniczy wpływ na Twoje możliwości. Dla przykładu, jeśli zmarła osoba w przeszłości przepisała Ci nieruchomość, ale całkowicie Cię pominęła w testamencie, prawdopodobieństwo, że będziesz mógł domagać się zapłaty zachowku przez spadkobierców jest niewielkie.
Jak zauważasz, ten temat jest o wiele bardziej zawiły niż ustalenie, kto ma prawo do zachowku oraz wykonanie kilku kalkulacji. Dlatego też, zamiast podejmować działania oddolnie, warto skorzystać z konsultacji w doświadczonej kancelarii prawniczej mogącej pomóc w sprawach związanych z prawem spadkowym.
